Acılar karşılaştırılmaz...

Tahsin bir yandan bardakları değiştiriyor bir yandan da söyleniyordu.  “Artık bu bardakların içine sigara izmariti atmaktan vazgeçmemiz lazım” Ben her zaman ki gibi onun asabi ve keskin hareketlerini seyrediyordum. İkimiz de ev işlerinde çalışkan sayılırdık da aynı anda bir iş yapma konusundaki basiretsizliğimizden olsa gerek, herkes canının istediği anda, uygun gördüğü anda ortak işlere girişiyor ve diğerinin yardımını bırak talep etmeyi, kabul bile etmiyordu. Biz takım çalışmasına uygun insanlar olamadık sanki.

Onu seyrederken kendi yaşlılığımı görmüyor değildim. Bunun bana verdiği hissiyat nasıl denir, bir astroloğa gidip kötü kehanetler dinlemek gibi bir keyif olsa gerekti. İnsanoğlu ne garip, zihnimiz ne kadar da zamanın ruhuna ters çalışıyor. Geleceğin belirsizliğini, önceden bilinen en kötü olasılığa tercih edemeyiz bizler. Yeter ki bir şeyler net olsun, ölçümlenebilir, öngörülebilir olsun da varsın en kötü olasılık olsun.

Haklısın dercesine salladım başımı ve ekledim peşine “bir ara sigarayı bırakalım, burada çok pahalı gerçekten”

Dışarıda basık bir hava vardı. Yüksek basıncı duyardım hep ama ne olduğunu burada öğrendim. Yüksek basınç genelde sıcak bir havaymış meğer, sıcak ama basık bir hava. Gün boyunca böyle bir havya maruz kaldık. Hatta o günün sabahındaydı, buraların havasıyla ilgili ilginç bir diyalog geçmişti aramızda. Ben balkondan dışarıyı seyrediyor bir yandan da düşünüyordum. İçimde inanılmaz bir koşma isteği vardı, uzun zamandır koşulara çıkmadığım için olduğunu düşünmüştüm. Tahsin yanıma yaklaştı, “Ne yapıyorsun ufaklık, karşı evdeki doktor kadını mı seyrediyorsun yine” diye takıldı.

“İçimden koşmak geliyor abi, biliyorum hava çok sıcak ama hiç durmadan koşmak istiyorum” Galiba bu geceki içki masasının sebeplerinden biri de bu cümlem oldu, durun anlatayım.

Ben bu cümleyi kurup Tahsin’e döndüğümde yüzünde o kaygılı ifadeyi gördüm, kaşlarımı çatıp, kafamı kısa aralıklarla sağa sola titretmek yöntemiyle  “ne var neden öyle bakıyorsun bana altı üstü koşmak istiyorum” dedim. 

Meğer buralarda bir hastalık varmış, bir delirme anı. Avrupalılar oğlak dönencesi bölgesinde ilk kez yaşamaya başladığında rastlanmaya başlanmış buna. Ciğerler çatlayana, nabız 250 ‘lere vurana kadar koşma isteği. İlk kez bunu Zweig’ın kaleme aldığını anlattı.

“Ahmet, akşam rakıya mı otursak?” dedi,

“Olley!! süper fikir” diye cıvıdım hemen.

Akşamüstü başlayan yağmur yeni kesilmişti. Terasımızda nispeten serin sayılabilecek bir havada başlamıştık soframızın keyfine. Şişenin yarısı duruyordu ve ikimiz de bu şişenin ne kadar değerli olduğunu biliyorduk. Türkiye’den binlerce kilometre uzakta, hiçbir şekilde rakıya ulaşma şansımızın olmadığı bir hayat sürüyorduk uzun zamandır. Bin yılda bir misafir gelirse, yakın ülkeye bile olsa hani o geliş, ondan rakı istiyor ve sadece özel günlerde açıyorduk şişeleri. Son gelen misafir 2 tane büyük rakı getirmişti ve ikisini de aynı ay içinde içmiş olmanın rahatsızlık duygusu üzerimizdeydi.

Tahsin bardakları değiştirdi, öyle ya şimdi balık bitmiş sadece peynirle yuvarlanacaktı dubleler, yağlı bardak olmazdı.

Balık faslı bittikten sonra bardak değişmelidir, adap budur. Balıkları elle yiyorduk ve bardaklar dışarıdan gelen birinin midesini bulandıracak kadar yağlı ve çirkin oluyordu. Ben ekseri önce doyuyor ve bu sırada sadece bir duble içiyordum, sonrasında kendime mezelik biraz balık hazırlıyor, yani kılçıkları ayıklanmış ve çatalla yenilebilecek kıvama gelmiş parçaları tabağıma yerleştiriyor ve gidip ellerimi yıkıyordum. Sofranın ikinci faslı böyle başlıyordu benim için. E bu durumda da yağlı bardak nahoş bir durumdu tabi.

Tahsin temiz bardaklarla gelip, tekrar sofraya oturdu, müziği kapatıp telefonundan Ahmet Kaya açtı, “Hep sonradan”

Biraz durdu,  durdu, durdu ve durdu… geliyordu o an, gözleri kızarmaya ve sulanmaya başladı. İçimden “ben seni uyarmıştım” diye geçirdim ancak bunu dillendiremedim, öyle ya ne fark ederdi ki? Ben ona değil de, Tahsin bana “bu kızdan uzak dur bak sonra çok üzüleceksin” deseydi eğer, uzak mı duracaktım? Hem şimdi ben söylemiştim demek, Tahsin’in gözyaşlarına hakaret olmayacak mıydı? Kafamdan geçenlerden tiksindim, arkadaşım gerçekten acı çekiyordu, gerçek acıyı görüyordum gözlerinde ve benim odak noktam halen daha ona ne söyleyeceğimdi.

Şarkı bitti ve peşine kendine iyi bak çalmaya başladığında artık bağıra bağıra ağlamaya başlamıştı dostum. Onu ilk defa böyle görüyordum ve ne yapacağımı gerçekten bilemedim. İçimi dolduran kaygı sadece Tahsin’in mutsuzluğu değildi, bir yandan da komşuların rahatsız olup olmayacağını düşündüm, şimdi hiç gerek yoktu yarı İspanyolca, yarı İngilizce ama ekseri beden diliyle durumu anlatmak “Aman, neyse ne” dedim içinden. Sessiz ağla denmezdi ya adama.

 Söz sırası acılı adamdaydı. Tahsin şişmiş gözlerini bana dikti ve “sakın bana ben demiştim deme” diyebildi.

Beklediğim girişi aldım ve arkadaşımı teselli etmeye koyulmak için içten içe kımıldanmaya başladım. Eskilerde, hüzünlü bir adam karşısında tek derdim ne diyeceğim olurdu, zerre hissedememiştim bu güne kadar bu tip masalarda yaşanan acıları, sadece kendi görüşünü beyan etmek için kullanırdım dostlarımın acısını. Aslında çok da pis bir adam değildim ama işte maddenin tabiatında ne varsa benim de tabiatında onlar vardı. İlginçtir şimdi susuyordum. Bir erkek ağlayınca iş değişiyordu, erkekler ağlamazdı değil mi? Oysa ne çok ağlarlardı da gözyaşları içe akardı, erkekler ağlayamazdı ama yine de, erkek gider sorununu çözerdi, dert ki o acının bir çözümü olsun. Sonuçta biz 20 yy’ın evlatları bir yerde “aşkın metafiziğinin” yani Schopenheuer’in askerleriydik.

Yine de geri adım atmadım, çıkıştım.

“Ah be Tahsin, ah be abi, bu hikâyenin böyle biteceği o kadar belliydi ki, neden soktun kendini bu duruma? Aranızda 20 yaştan fazla var, kültür farkı, din ve dinsizlik farkı var. Nasıl göremezdin o genç kızın seninle sensiz yaşamı arasında bir seçim yapmak zorunda kaldığında ağlayarak da olsa sensiz bir yaşamı seçeceğini? Kim seni seçebilir ki oğlum bu dünyada, kimde var o göt? Hem de o küçük dünyasını karşısına alıp sadece seni?“

Hiçbir anlamı yoktu söylediklerimin. Ne yani, senin hatan mı diyordum adama şimdi? Adam tutup bana, “ah be ahmet o kadar belliydi ki bir gün öleceğin, doğduğun günden beri bedenin çürüyen bir organizma olarak dünyaya fırlatılıyor, bedenin bir gün ruhun ve ölüm arasında bir seçim yapmak zorunda kalırsa ölümü seçecek, kadim zamandan beri böyle olmuş, neden yaşadın ki sanki ölmeyecekmiş gibi “ dese, benim ona söylediklerim kadar manalı olurdu.

“Görmedim değil Ahmet, görmedim değil, inanmadım, inanamadım sadece. İnsan gördüğü şeye değil istediği şeye inanır ya işte ben de öyle yaptım. Bir de ben bu kadar acıyacağını hiç bilemedim ki, daha önce bu acıyı deneyimlemedim olum biliyorsun?”

Müzik karışık çalmaya başlamıştı artık ve kimse kontrol etmiyordu. Ruhi Su’dan Mahsus Mahal’deydi şimdi kulağım. Acaba arada başka bir şey çalmış mıydı? Ne kadar zaman geçmişti? Türküye verdim tekrar kulağımı. Bu türkü değil miydi İbrahim Kaypakkaya’nın Diyarbakır zindanlarında söylediği türkü? Hani her gün türlü işkenceler gören, önce parmaklarını sonra ellerini ve ayaklarını bileklerinden kestikleri işkenceler. 4 ay süren ve sonunda ölüme giden o yaşam…

Tahsin bir anda eşlik edince “Derdin ucu derindedir” diye, hem de o acılı yüz ifadesiyle, tutamadım kendimi bağırmaya başladım. “Sen ne saçmalıyorsun Tahsin! Hangi derdin ucu derinde, aşk acının mı? Hem de bu Türküde! Sen türküde adı geçen Farz-u Mahal misin sevdiği uğruna bir kayanın altında ezilip ölen yoksa İbrahim misin zindanlarda kesilen parmakların sızlarken bu türküyü mırıldanan? Nedir Tahsin? Acın nedir ha senin? Sevdiğin kızın ailesi sizin birlikte olmanızı istemedi hem de kızlarını düşündükleri için, sen ona bakamazsın diye çektiler restlerini. Kızcağız da şu an debeleniyor sana gelmenin bir yolunu bulabilmek için, hem de senin gibi babası yaşında koca bir kaybedene gelmek için! Başladığı hiçbir işi bitirmeyen, muhtemelen o kızcağızı da üç beş gün sonra yarı yolda bırakacak senin için.”

İçkinin de etkisiyledi, hiç gerek yoktu bu çıkışa, kalbini kırdığımı fark ettim ama geri de dönemedim. Acının karşılaştırması olmazdı elbet, her acı düştüğü yeri yakıyorsa gerisi önemli değildi, acıydı işte. Ama insan karşılaştırmadan da edemiyordu hani. Nedir yani hangi derdin ucu derinde değildir ki?

Şimdi Tahsin’in sesi kesilmişti. Sessiz sessiz ağlamaya devam ediyordu bir köşede. İnsanın içini burkan bir hal almıştı durum, hem acı çekiyor hem çektiği acıya kendisi bile acıyordu. Çektiği acıdan utandırmıştım onu, bravo bana.

“Haklısın” dedi kısık bir sesle. “Haklısın Ahmet canımın yanmaması lazım da yanıyor işte.”

“Öyle demek istemedim” dedim. Ve ekledim “Elbet yanıyor canın, sadece geçecek, ucu derinde ama yine de geçecek, sadece biraz çaba be Tahsin, ağlamak yerine çaba sarf etsen?”

Tahsin şimdi biraz kendine gelmişti, gözyaşı dökmek galiba içeride kalan acıyı sıvı olarak vücuttan atmak gibi bir şeydi. Acıyı sıçmak ve rahatlamak belki de. Daha duru bir ses tonuyla devam etti “Söylediklerin bana iki yıl önce İstanbul’da içki ısmarladığımız adamı hatırlattı, hani yarım yamalak Türkçe bilen şu Suriyeli doktor, hatırladın mı ?”

Şimdi sohbet zamanıydı, en azından bu gece acısından uzaklaşmaya başlamıştı, yine de bir şeydi bu.

 “Nasıl hatırlamam” dedim.” İçince ağzı burnuna kayan adam, sonrasında hikâyesini anlattığında bütün gecemizin içine sıçtı diye kızmıştık arkasından“

Tahsin : “Evet, kızmıştık. Önce ona acıyarak soframıza oturttuk, sonra bize hayatımızda duyabileceğimiz en acı hikâyeyi anlattı diye ona öfkelendik, iyi hatırladım şimdi” dedi.

Rakımdan küçük bir yudum aldım,  bu duble biraz ayarsız olmuştu ,alkolün verdiği tattan yüzümü buruşturup devam ettim.

 “Çok mu sarhoştuk biz o gün? Nasıl öfkelenebildik adama çok içip sapıttı diye? Neyse evet hatırladım. Önce iki çocuğunu kaybetmişti savaşta, sonra da karısı intihar etmişti, Türkiye’de tecavüze uğradı için. Şimdilerde de Beyoğlu’nda sokaklarda yatıyordu”

Tahsin bir an durdu, aklına birden gelivermiş gibi ekledi :” Unutmadan bir de savaştan önce uzman doktormuş”

Nereye varmıştık şimdi? Anladım ve sordum: “Yani Tahsin, o adam da aşk acısı mı çekiyordu?”

Başkalarının acılarını neden paylaşırız adlı bir kompozisyon yazmak isteseydim eğer, ilk sıraya “o an orada bulunduğumuz için hepsi bu” sebebini eklerdim ama hemen peşi sıra da “daha sonra o acıya bakıp kendimizi iyi hissetmek için” maddesini yazardım. Şimdi o zavallı Suriyeli’nin acısını bu masada kendimizi iyi hissetmek için kullanmıştık, bizim açımızdan bakıldığında, iyi ki de çekmişti o acıları yoksa ne yapardık şimdi.

Tahsin : ”Hayır, haklısın sanki. Bu insanların çektiği acı karşısında benimki nedir ki? Altı üstü işsiz güçsüzüm diye sevdiğim kadın benden gitti, giderken de ağlıyordu seni seviyorum diye. Ağlamasaydı keşke Ahmet, o zaman belki dayanabilirdim, ağlıyordu”

Ben pası almıştım bir kez, bu gece daha fazla hüzne, bizim hüznümüze yer yoktu:

“Peki ya o Suriye’li doktor? Onun acı çekmeye hakkı var mıydı? Onun acı çekmeye hakkı vardı da neden tahammül edemedik bir an bile onu dinlemeye? Arkasında bir kez bile aramadık sormadık nasıl oldun diye? Kimin acı çekmeye hakkı olup olmamasından bize ne? Senin yoksa eğer, ne diyelim varsın olmasın hem ne çıkar, acın azalıyor mu?”

Tahsin esnedi: “Haklısın ne çıkar? Neyse, yarın uzun bir gün olacak. Şimdi yatmalıyım ben, uzun zamandır bu şekilde uykum gelmemişti kaçırmayayım” dedi ve ekledi “Ufaklık masayı… neyse siktir et“

Kalan rakıya söyle bir baktım, yüzüm gülümsedi, sonra hemen toparladım. Ayıp mıydı, rakı biraz kaldı diye gülümsemem acaba? 

“Ortalığı ben toplarım, hadi sen git yat, aklından da çıkartma, istersen her şey yoluna girecek”

İçimizdeki o muazzam his: Anksiyete

Kelimelerle anlatılamayan şeyler var elbet ama yazarken elimizde kelimelerden başka da araç yok ne yazık ki. Hatta daha vahimi, kelimeleri referans alarak düşünmeye başladığımız çağlardan beri sadece karşımızdaki kişiye değil, aklımızdan geçenleri kendimize ifade etmekte de yegâne aracımız oluvermişler. O zaman o araçlara doğru anlamlarını teslim etmeye çalışmakla başlamalı işe. Ne de olsa başlangıçta söz vardı ve söz tanrıydı.

Pek muhterem çevirmen bir arkadaşım söylemişti, eş anlamlı kelime yoktur diye, çünkü eş anlamlı olacak olsalarmış birinden biri zaten kullanılmazmış, biri yetmemiş ki diğeri girmiş dile. Her daim birbirlerinden farklılıkları mevcutmuş ve tam da bu yüzden çeviride buna çok dikkat edilmeliymiş. Hele nesneleri değil de hissiyatları anlatmak için kullandığımız kelimelerde bu durum daha elzem bir hal alıyor zannımca. Bir de, birbirine eş hissiyatın da olmadığını düşünürsek…

Aslında bakarsanız aynı kelime aynı kişi tarafından bile hiçbir zaman aynı anlamda kullanılmaz bunun bilincini de taşıyorum elbet de ve yine pek tabi Herakleitos’un o ırmağında nelerin döndüğünden haberdarım. Az girip boy vermedim o güzel ırmakta, az yıkanmadım. Benim burada kastettiğim biraz daha basit düzlemde eş anlamlı kelime olamayacağıydı. Lafı evirip çevirmeden söyleyeyim, umut ile beklenti kelimelerinden bahsediyorum. Yani umut ile beklenti hissinden, hani birbirinin yerine kullanılan ama aslında birinin bittiği yerde diğerinin başladığına inandığım ve belki de sonuçları açısından var olabilecek en zıt anlamlı iki hissin birbirine karıştırılmasından bahsediyorum.

Biraz sabır sevgili okur. Birazdan size anlatacağım gibi, bence yaşamlarımızın pınarı olduğuna inandığım bu kavramları uzun uzun anlatmam gerekiyor ve bu anlatım sırasında çok kritik bir hissiyata karşılık gelen bir kelimeye daha ihtiyacım var, başlıktaki kelimeye, anksiyeteye.

Anksiyete, yani kaygı,  birçok düşünüre göre gelişimimizin olmazsa olmaz yapı taşıdır. Şöyle ki, bugün psikiyatri servislerinde üç kuruşluk ilaçlarla tedavi edilmeye (kontrol altına alınmaya) çalışılan bu hissiyat olmasaydı insanlık gelişmezdi. Ha gelişti de başı göğe mi erdi insanlığın, vallahi o kısmını ben de bilmiyorum ama işte gelişemezdi. Geçelim insanlığı, kendimize bakalım. Bizi her daim harekete geçiren şey içimizdeki kaygı olmamış mıdır? Kendinize sorun bunu, ne yazık ki nasıl bir doğruluk payı olduğunu göreceksiniz. Mesela alanlara neden çıkarsınız? Polisten o misk kokulu geniz açıcı hava değişimini neden yersiniz? Bir şeylerden duyduğunuz kaygı olmasaydı hiç yapar mıydınız bunu? Sevgilinizle kavga ettiğinizde neden örneğin çiçek alırsınız? Hakikaten kuzum neden yaparsınız bunu? Kavga etmeden alsanız da hiç kavga olmasa? Olmaz işte, öyle işlemiyor işler değil mi? Müşterinin sizden istediği projeyi yetiştirmek için neden çaba sarf edersiniz? Neden ders çalışırsınız? En küçük ediminizi düşünün neden yaparsınız? İçinizdeki kaygı hissiyatı olmadığında hareket eder misiniz? İşte anksiyete tüm hareketlerinizin temel nedeni sanki ve o çok bilmiş düşünürler yine haklılar. E adı üstünde düşünür, hiç düşünenle düşünmeyenin söyledikleri bir olur mu?

Varoluşumuz çok acımasızdır sevgili okur, eğer onun senden istediği bir şey varsa bunu alır her daim. Senden hareket etmeni isterse içine öyle bir hissiyat verir ki sırf o hissiyattan kurtulmak için onun istediği şekilde davranırsın. İşte o hissiyattır anksiyete. Senin içinden yok olup gitsin diye elinden neredeyse ne geliyorsa yapmana sebep olan hissiyat.

Varoluş demişken, bu konuda sözlerini asla kulak ardı edemeyeceğimiz Heidegger’e dokunmadan edemeyeceğim. Biliyorum çok sıkıcı bir nokta, ismi bile ürkütüyor insanı ama durun bu yazıda terminoloji olmayacak, zor kavramları da anlatmayacağım sadece kaygı ve beklentiyle ilgili kısımda kendimce bu şarklı düşünürün ne anlatmak istediğini sizlere aktaracağım. Bir iki cümlecik belki bir paragraf söz. Hem bir noktada beklenti, umut kelimelerini birbirinden ayırmak istiyordum ya işte hah o nokta tam da bu nokta.

Heidegger varoluşu anlatırken orada olmak kavramını kullanıyor ya işte orası neresi? Gelecekte bir yer. Benim onun “varoluşun”undan anladığım şudur: İnsan geleceğe, kısacık bir zaman sonra ya da daha uzun ya da upuzun zaman sonraya, yani şu andan sonrada belli bir yere hayali bir kendi koyar. Ben x zaman sonra şu durumda olacağım diyerek kendisini beklentiye sokar. Sonra bu beklediği kendisine yaklaşmaya çalışır ve bu bilinç açık olduğu sürece sonsuz kez tekrarlanır. İşte gelecekte bir yerde koyduğumuz kendimize ulaşma çabasına da o yolculuğa da varoluş yani yaşam deriz. Bitti.

Demek o ki, bırakın dünyanın, sevgilimizin, müşterimizin, onun, bunun ve şuyun bizden beklentilerini karşılama çabasının bizi hareket ettirmesini, bizim kendi yaşamımız dediğimiz şey bile beklenti ve anksiyete temelinde yapılandırılmıştır.  Pis bir hissiyata sebep olur beklenti, acı vericidir ama olmazsa da olmazıdır yaşamın.

Gel gelelim umuda. Oysa umut bunun tam tersidir. Beklenti ne kadar batı ise umut o kadar doğudur, beklenti ne kadar bilimse, umut o kadar metafiziktir. Çünkü beklenti ne kadar “ben” ise umut o kadar “ben ve benim dışımdaki dünya”dır. Ve en önemlisi, beklenti ne kadar kaygı ise umut o kadar ferahlamadır.

Beklentilerimizi yönetmemiz gerekiyor sevgili okur, nihayetinde sıçmışım insanlığın gelişimine, banane buharlı makinenin icadından diyerek beklentilerimizi minimuma çekmeliyiz ki -en azından ben öyle yapmak isterdim- o pis anksiyete hissiyatını bir yerlere gömelim. Ve bunu başarırken de umut etmeyi öğrenmeliyiz. Bırakın her şeyin sizin kontrolünüzde olduğu yanılgısını, belki de milyon parametre birleşir ve sizin gelecekten istediğiniz şeyler yine gerçekleşir, hem de sizin tasarrufunuzun sonsuzun yanındaki bir doğal sayı kadar az olduğu bir şekilde. İşte bu umuttur sevgili okur, beklentinin bittiği yerde başlayan şey. Yarattığı hissiyat da tam tersidir, ruhunuzu kemiren anksiyatenin yok olması ve kocaman bir ferahlama hissiyatının yerleşmesidir kalplerinize.